Δεν υπάρχει μέρος στον πλανήτη οπού παίζεται η στρογγυλή θεά, που να μην υπάρχει ένα ντέρμπι, μια αιώνια κόντρα, μια προϊστορία και καμιά φορά ένα αιώνιο οπαδικό ”μίσος” το οποίο άλλοτε ξεκινάει από κοινωνικές ανισότητες ή διαφορές, από πολιτικές αντιθέσεις ή και καμιά φορά μόνο και μόνο από γεωγραφική απόσταση στην ίδια πόλη. Αυτά είναι που κάνουν ένα ολόκληρο γεωγραφικό μέρος, έναν τόπο ή και μια πόλη να χωρίζεται στα δύο και να περιμένει δύο φορές τον χρόνο το απόλυτο ντέρμπι. Αυτό θα συμβεί απόψε και στην Κύπρο, όπου όλο το νησί και ειδικά η πόλη της Λευκωσίας ζει απ’ το πρωί σε ρυθμούς ντέρμπι αφού στις 19:00 μ.μ. ώρα Ελλάδος οι αιώνιοι αντίπαλοι ΑΠΟΕΛ κ’ ΟΜΟΝΟΙΑ διασταυρώνουν για άλλη μια φορά τα ξίφη τους με φόντο το ΝΕΟ Γ.Σ.Π. την έδρα του ΑΠΟΕΛ. Όμως αξίζει μια ιστορική αναδρομή και μια αναφορά για το από που, πότε και γιατί ξεκίνησε το πιο ξακουστό και πολυδιαφημισμένο ντέρμπι της Κύπρου…
Το Ντέρμπι των αιωνίων αντιπάλων ή Ντέρμπι ΑΠΟΕΛ-Ομόνοια ή Λευκωσιάτικο ντέρμπι είναι αποτελεί μια ποδοσφαιρική αναμέτρηση ανάμεσα στον ΑΠΟΕΛ Λευκωσίας και στην Ομόνοια Λευκωσίας. Είναι το σημαντικότερο ντέρμπι στο κυπριακό ποδόσφαιρο ενώ η αντιπαλότητα των δύο ομάδων και των φιλάθλων τους είναι έντονη λόγω πολιτικών διαφορών, τοπικής διαμάχης και κοινωνικού χάσματος. Σημαντικό στοιχείο σχετικά με τις αναμετρήσεις των δύο ομάδων αποτελεί το γεγονός ότι οι δύο ομάδες, από την πρώτη περίοδο που συναντήθηκαν, το 1953, έχουν κοινή έδρα…Ο ΑΠΟΕΛ ιδρύθηκε το 1926 και η Ομόνοια το 1948.
Ίδρυση ΑΠΟΕΛ και πρώτα χρόνια:
Την εποχή της ίδρυσης του ΑΠΟΕΛ στην Κύπρο υπήρχαν ελάχιστα σωματεία που ασχολούνταν με το ποδόσφαιρο. Στη Λευκωσία είχαν δημιουργηθεί η Ένωσις Νέων Τραστ στην οποία συγκεντρώθηκε η κοινωνική ελίτ της Λευκωσίας (γιατροί, δικηγόροι, δικαστικοί, έμποροι κ.α.) και ο Ποδοσφαιρικός Σύνδεσμος Πανεργατικός, τα μέλη του οποίου ανήκαν κυρίως στην εργατική τάξη.
Το 1922 έφτασε στην Κύπρο ο εξ Αλεξάνδρειας ελληνικής καταγωγής Γεώργιος Πούλιας, ο οποίος ήταν ένας ισχυρός και δραστήριος οικονομικός παράγοντας της εποχής, με εμπλοκή και στην πολιτική. Ο Γεώργιος Πούλιας ήταν λάτρης του αθλητισμού και ειδικά του ποδοσφαίρου. Ασχολήθηκε αμέσως με τα αθλητικά δρώμενα της Κύπρου. Ανέπτυξε εξω-διοικητική ανάμειξη στην ποδοσφαιρική ομάδα του Τραστ. Αίτημα του να εγγραφεί ως μέλος της ομάδας απορρίφθηκε, μάλλον από φόβο να μην περιέλθει το σωματείο στην κυριαρχία του λόγω της οικονομικής του δύναμης. Εμπνευστής της ίδρυσης του νέου σωματείου ήταν ο ποδοσφαιριστής του Τραστ Διομήδης Συμεωνίδης, ο οποίος είχε αναπτύξει μια φιλική σχέση με τον Γεώργιο Πούλια. Την ιδέα του Διομήδη Συμεωνίδη για ίδρυση νέου σωματείου ενστερνίστηκε και υλοποίησε ο Γεώργιος Πούλιας, δρομολογώντας ενέργειες ώστε να πραγματοποιηθεί ευρεία σύσκεψη μεταξύ ατόμων που συμφωνούσαν μαζί τους. Η σύσκεψη οδήγησε στην ιδρυτική συνέλευση της 8ης Νοεμβρίου 1926. Το νέο σωματείο ονομάστηκε Ποδοσφαιρικός Όμιλος Ελλήνων Λευκωσίας.
Το 1928 το σωματείο μετονομάστηκε σε Αθλητικός Ποδοσφαιρικός Όμιλος Ελλήνων Λευκωσίας (Α.Π.Ο.Ε.Λ.). Το νέο σωματείο αγκαλιάστηκε από όλα τα κοινωνικά στρώματα της Λευκωσίας, ενώ ο Τραστ συνέχισε να εκπροσωπεί την κοινωνική ελίτ της πόλης. Η ποδοσφαιρική ομάδα του ΑΠΟΕΛ συμμετείχε στα πρωταθλήματα πόλεων.Το 1934 ιδρύεται η Κυπριακή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (ΚΟΠ), με τον ΑΠΟΕΛ να αποτελεί ένα από τα ιδρυτικά της μέλη. Η ΚΟΠ ανέλαβε την διοργάνωση του πρωταθλήματος Α΄ κατηγορίας και του κυπέλλου Κύπρου. Την εποχή εκείνη το σημαντικότερο παιχνίδι στο νεοσύστατο κυπριακό πρωτάθλημα ήταν τα παιχνίδια μεταξύ ΑΠΟΕΛ και Τραστ. Μέχρι το 1938 που ο Τραστ διαλύθηκε.
Ίδρυση Ομόνοιας και πρώτα χρόνια:
Η Ομόνοια ιδρύθηκε το 1948. Την περίοδο ίδρυσης της Ομόνοιας, στην Ελλάδα υπήρχαν πολιτικές αναταραχές λόγω της διαμάχης μεταξύ δεξιών και αριστερών στον ελληνικό εμφύλιο. Η κατάσταση στην Ελλάδα μεταφέρθηκε και στην Κύπρο και διείσδυσε τόσο στην πολιτική ζωή του τόπου, όσο και στον αθλητισμό. Οι περισσότεροι αθλητικοί παράγοντες ασχολούνταν και με την πολιτική. Οι αριστεροί αθλητές αποκλείονταν από τους συλλόγους της εποχής ώστε να επικρατεί σε αυτούς το εθνικόφρονο κλίμα. Λόγω των περιορισμών αυτών, οι αριστεροί αθλητές και φίλαθλοι ίδρυσαν νέα σωματεία. Στις 7 Μαρτίου 1948 ιδρύεται η Νέα Σαλαμίνα στην Αμμόχωστο και στις 10 Απριλίου 1948 η Αλκή στη Λάρνακα.
Πριν από τους παγκύπριους αγώνες στίβου το Μάιο του 1948, ο ΣΕΓΑΣ, (Σύνδεσμος Ελληνικών Γυμναστικών Αθλητικών Σωματείων), ζήτησε από όλους τους Γυμναστικούς Συλλόγους της Κύπρου, τα μέλη και τους αθλητές τους, να υπογράψουν δημόσια διακήρυξη όπου θα εκφράζουν την υποστήριξη τους προς τη Δεξιά παράταξη στον ελληνικό εμφύλιο, θα δήλωναν «εθνικοφρόνων φρονημάτων» και θα καταδίκαζαν τη δράση της Αριστεράς. Οι Γυμναστικοί Σύλλογοι και οι δεξιοί αθλητές υπέγραψαν τις δηλώσεις αυτές. Ο μόνος σύλλογος που αρνήθηκε να υπογράψει τη δήλωση αυτή ήταν ο Γυμναστικός Σύλλογος «Κινύρας» Πάφου και για αυτό τον απέκλεισαν από τους αγώνες. Οι προοδευτικοί αθλητές ήταν αντίθετοι με τη δήλωση που έκαναν οι σύλλογοι τους, αρνήθηκαν να υπογράψουν τις δηλώσεις και να αποκηρύξουν τα ιδεολογικά τους πιστεύω. Επιπρόσθετα, οι αριστεροί αθλητές αποφάσισαν να στηρίξουν τον Γυμναστικό Σύλλογο «Κινύρα» Πάφου, αν τελικά δεν του επέτρεπαν να λάβει μέρος στους Παγκύπριους Αγώνες. Μετά από αυτή την εξέλιξη, ο ΓΣΕ απαγόρευσε στη Νέα Σαλαμίνα την είσοδος των αθλητών της στάδιο ΓΣΕ. Αντίστοιχα, ο Γυμναστικός Σύλλογος Ζήνωνας (ΓΣΖ) σε γενική συνέλευση, απαγόρευσε από την Αλκή να χρησιμοποιεί το στάδιο της Λάρνακας. Αντίστοιχη πρόταση για αποκλεισμό Τούρκων και καθολικών απορρίφθηκε. Στη Λευκωσία είχε ιδρυθεί μέσα στο Μάιο ο Ορφέας Λευκωσίας.
Τον ίδιο μήνα, ο ΑΠΟΕΛ απέστειλε τηλεγράφημα στο ΣΕΓΑΣ, «εγκάρδιο αδελφικό χαιρετισμό σε ολόκληρη την ελληνική αθλούμενη νεολαία» και ευχόταν, «όπως τερματιστεί η εθνοκτόνος ανταρσία» στην Ελλάδα. Η διοίκηση του σωματείου κάλεσε όλους τους αθλητές και ποδοσφαιριστές του σωματείου να προσυπογράψουν σχετική δήλωση, με την οποία θα συνηγορούσαν με το περιεχόμενο του τηλεγραφήματος. Οι αριστεροί παράγοντες και αθλητές του ΑΠOEΛ θεώρησαν το χαρακτηρισμό «εθνοκτόνος ανταρσία», πρόκληση και κομματική τοποθέτηση του σωματείου τους. Μερικοί ποδοσφαιριστές του ΑΠΟΕΛ διαχώρισαν τη θέση τους και αρνήθηκαν να υπογράψουν τις δηλώσεις. Από εκεί και πέρα, ανέλαβε δράση ο Τύπος, ο οποίος με συνεχή ρεπορτάζ και σχόλιά του, έριχνε λάδι στη φωτιά, πυροδοτώντας την τελική έκρηξη. Ακολούθησε η επ΄ αόριστον τιμωρία πέντε αθλητών του AΠOEΛ από το σωματείο τους. Έτσι, οι ποδοσφαιριστές αυτοί αποσκίρτησαν από τον AΠOEΛ και μαζί με αρκετούς άλλους ίδρυσαν στις 4 Ιουνίου 1948 νέο σωματείο στη Λευκωσία, τον Αθλητικό Σύλλογο Ομόνοια Λευκωσίας. Από την πρώτη μέρα της ίδρυσης της η Ομόνοια συγκέντρωσε χιλιάδες οπαδούς, οι οποίοι αυξάνονταν μετά τις επιτυχίες της ομάδας. Οι φίλαθλοι της προέρχονταν κυρίως από την αριστερή εργατική λαϊκή τάξη. Η Ομόνοια τις επόμενες δεκαετίες έγινε η λαοφιλέστερη ομάδα της Κύπρου και χαρακτηρίστηκε ως «ομάδα του λαού».
Λόγο των αριστερών φρονημάτων των μελών τους, τα νέα σωματεία δεν γίνονταν δεκτά στις τάξεις της ΚΟΠ και έτσι προχώρησαν στην ίδρυση μιας νέας ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας, της Κυπριακής Ερασιτεχνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (ΚΕΠΟ), το Δεκέμβριο του 1948…Η νέα ομοσπονδία, που διοργάνωνε πρωταθλήματα και κύπελλα, έγινε αφορμή για να στραφούν στα γήπεδα χιλιάδες νέοι φίλαθλοι. Οι αγώνες του πρωταθλήματος της ΚΕΠΟ προσέλκυαν πολύ περισσότερους φιλάθλους από αυτούς της ΚΟΠ.Τα σωματεία μέλη της ΚΕΠΟ ήταν υπέρ της ενοποίησης του κυπριακού ποδοσφαίρου. Προσπαθούσαν για τρία συνεχόμενα χρόνια να πείσουν την ΚΟΠ να τα δεχθεί ως μέλη της, αλλά η ΚΟΠ απέρριπτε το αίτημα τους. Δύο ποδοσφαιρικές ομοσπονδίες και η διεξαγωγή δύο πρωταθλημάτων σε μια μικρή χώρα, όπως η Κύπρος, ήταν κάτι το πρωτοφανές. Δημιουργούνταν προβλήματα οικονομικής φύσεως και αθλητικών υποδομών. Ο διαχωρισμός αποτελούσε τροχοπέδη στις προοπτικές για πρόοδο και ανάπτυξη του κυπριακού ποδοσφαίρου. Επιπρόσθετα, τα σωματεία θεωρούσαν ότι το πνεύμα του αθλητισμού είναι η συναδέλφωση και φιλία και όχι διαχωρισμός και διακρίσεις. Οι βάσεις για την ενοποίηση του Κυπριακού Ποδοσφαίρου άρχισαν να μπαίνουν με την πρώτη έκδοση της αθλητικής εφημερίδας Αθλητική, η οποία άρχισε σταυροφορία υπέρ της ενοποίησης το Δεκέμβριο του 1952. Μέσω της ίδιας εφημερίδας ακούστηκαν για πρώτη φορά φωνές για ενοποίηση, πέρα από το χώρο της ΚΟΠ (ξένοι προπονητές σωματείων ΚΟΠ). Η ΚΟΠ καταδίκασε τις δηλώσεις των προπονητών των δικών της σωματείων θεωρώντας πως «ήταν αντίθετες με το πνεύμα της Ομοσπονδίας». Οι παράγοντες της ΚΟΠ αρχικά κράτησαν εχθρική στάση καταδικάζοντας όσους ενεργούσαν υπέρ της ενοποίησης. Το καλοκαίρι του 1953 όλοι σχεδόν οι κορυφαίοι αθλητικοί παράγοντες της εποχής τάσσονταν υπέρ της ενοποίησης του κυπριακού ποδοσφαίρου. Τον Αύγουστο του 1953 η Ομόνοια, η Νέα Σαλαμίνα, η Αλκή και ο Ανταίος υπέβαλαν κοινή αίτηση στην ΚΟΠ για εγγραφή στη δύναμη της ως σωματεία Α΄ κατηγορίας. Τον επόμενο μήνα, στις 19 Σεπτεμβρίου 1953, η ΚΟΠ έκανε δεκτή την αίτηση της Ομόνοιας, της Νέας Σαλαμίνας και του Ανταίου για ένταξη τους στην ΚΟΠ.Η πολεμική όμως της ΚΟΠ προς τα σωματεία αυτά συνεχίστηκε. Απέρριψε την αίτηση της Αλκής, του Ορφέα και του Νέου Αστέρα Μόρφου (τα δύο πρώτα εντάχθηκαν ένα χρόνο αργότερα), ενώ επικαλούμενη το καταστατικό της, υποστήριξε ότι μόνο μια ομάδα έπρεπε να συμμετάσχει στο πρωτάθλημα Α΄ κατηγορίας και οι άλλες δύο στην Β΄ κατηγορία. Τα σωματεία της ΚΕΠΟ αποδέχτηκαν τις προϋποθέσεις αυτές με σκοπό να επιτευχθεί τελικά η ενοποίηση. Σε ειδική συνεδρία της ΚΕΠΟ αποφασίστηκε να ενταχθεί στην Α΄ κατηγορία η Ομόνοια και στη Β΄ κατηγορία η Νέα Σαλαμίνα και ο Ανταίος. Μετά τις εξελίξεις αυτές, η ΚΕΠΟ αυτοδιαλύθηκε…
Πρώτος αγώνας (φιλικός):
Το πρώτο παιχνίδι μεταξύ ΑΠΟΕΛ και Ομόνοια διεξήχθη λίγο μετά την ενοποίηση του κυπριακού ποδοσφαίρου. Ο αγώνας ήταν φιλικός και πραγματοποιήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 1953 στο Παλιό Γ.Σ.Π., με τον ΑΠΟΕΛ να κερδίζει με 2–0. Σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, παρατηρήθηκε «η μεγαλύτερη συρροή φιλάθλων της τελευταίας δεκαετίας», ενώ το παιχνίδι ξεκίνησε πριν την προκαθορισμένη ώρα έναρξης (3:15 μ.μ.) λόγω συνωστισμού στις εξέδρες του σταδίου. Οι ποδοσφαιριστές της Ομόνοιας εμφανίστηκαν με λουλούδια στα χέρια και φώναξαν τρεις φορές, «ΑΠΟΕΛ», ενώ οι παίκτες του ΑΠΟΕΛ ανταπέδωσαν φωνάζοντας τρεις φορές, «Ομόνοια». Οι φίλαθλοι κάθισαν ανάμεικτα στην εξέδρα, όπου βρήκαν. Οι εισπράξεις ήταν 500 λίρες. Ο ΑΠΟΕΛ κέρδισε 2–0 με γκολ του Σιαντρή (11’) και του Πόλου (40’). Διαιτητής της συνάντησης ήταν ο Άγγλος Ντίκινσον.
Έδρα αγώνων:
Η ποδοσφαιρική ομάδα του ΑΠΟΕΛ χρησιμοποιούσε ως έδρα το παλιό ΓΣΠ από την ίδρυση της έως και το 1978. Η Ομόνοια χρησιμοποίησε το στάδιο αυτό ως έδρα από το 1953 (έως το 1978), μετά την ενοποίηση του κυπριακού ποδοσφαίρου, αφού την περίοδο 1948–1953 δεν της επιτρεπόταν από τις αρχές του ΓΣΠ. Ως εκ τούτου, οι αγώνες μεταξύ των δύο ομάδων από το 1953 έως το 1978 διεξάγονταν στο παλιό ΓΣΠ. Το 1978 εγκαινιάστηκε το Μακάρειο Στάδιο το οποίο αποτέλεσε έδρα των δύο ομάδων ως το 1999 που εγκαινιάστηκε το νέο ΓΣΠ. Από τότε οι δύο ομάδες αγωνίζονται σε αυτό το στάδιο, το μεγαλύτερο σε χωρητικότητα στάδιο της Κύπρου. Μονάχα ένας αγώνας έγινε σε ουδέτερο γήπεδο, στο Τσίρειο Στάδιο στη Λεμεσό την περίοδο 1992–93.
